Χίος, το έθιμο του Αγά κάθε καθαρά Δευτέρα!..

                   

Στα Μαστιχοχώρια, στα Μεστά και τους Ολύμπους, αλλά και στο Πυργί, στην Ελάτα και στο Λιθί, χωριά που διατηρούν τα Μεσαιωνικά χαρακτηριστικά τους, αναβιώνει κάθε χρόνο την Καθαρή Δευτέρα, το έθιμο του «Αγά». Πρόκειται για ένα ιδιότυπο δικαστήριο, από το οποίο δε γλιτώνει κανείς, χωρίς να καταβάλει πρόστιμο! Το έθιμο του Αγά έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία και ανάγεται γύρω στο 1830-1840.Γεννήθηκε από την αγανάκτηση των Χιωτών απέναντι στη συμπεριφορά των Τούρκων καδήδων, των δικαστών, που τιμωρούσαν τους Χιώτες με την πρώτη ευκαιρία.

Στο έθιμο, όπως και στα περισσότερα αποκριάτικα έθιμα, έχουν προστεθεί και Διονυσιακά στοιχεία, μασκαρέματα και σατυρικά τραγούδια, ενώ στο τέλος της ημέρας, ο Αγάς οδηγείται στην πυρά. Στα Μεστά και στους Ολύμπους, ο Αγάς έχει μεταλλαχθεί σε ολόκληρη γιορτή, με ενδιαφέρουσες αναπαραστάσεις και δρώμενα, που προσελκύουν στα Μεσαιωνικά καστροχώρια πολλούς επισκέπτες.
Ο Αγάς, συνοδευόμενος από το επιτελείο του, προσπαθεί να μπει στο χωριό από την παλιά κεντρική σιδερένια πύλη του χωριού. Οι φρουροί αντιστέκονται σθεναρά, αλλά τελικά καταφέρνει να μπει και κατευθύνεται προς την κεντρική πλατεία, όπου κάθεται έχοντας δίπλα του τη «Χανούμα», για να ξεκινήσουν οι δίκες.

Περιφέρονται γύρω από τον Πύργο της πλατείας, όλοι μαζί, και μετά «κάθονται» στην σκηνή που έχει φτιαχτεί εκεί. Η σκηνή έχει δύο επίπεδα. Κάτω κάθονται οι δικαστές και πάνω ο Αγάς και η Χανούμα, έτσι αρχίζει και η «εξουσία» του Αγά, ως τη Δύση του ηλίου.
Ο πρώτος χορός «πολιτικός» ανήκει στον Αγά και τη Χανούμα. Παλιά χόρευαν με τουμπί και τσαμπούνα, τώρα χρησιμοποιούνται λαϊκά όργανα.
Το λεγόμενο «δικαστήριο» που πλαισιώνει τη σκηνή αποτελείται από τον πρόεδρο Βεζίρη, γραμματέα και ταμία. Γίνονται δίκες με αστείο και σκανδαλιστικό περιεχόμενο. Ο καθένας προσέρχεται στο δικαστήριο, έρχεται με συνοδεία κάποιου «καλιτζή» όπου και αναφέρει στον πρόεδρο το παράπτωμα του.
Αφού του αποδοθεί η ποινή ο «καταδικασμένος» πληρώνει στον ταμία ότι θέλει και μετά κερνιέται από γλυκά και το κρασί που υπάρχουν. Το ποσό που συγκεντρώνεται καλύπτει έξοδα του ΕΣΣΟ και γίνονται έργα κοινής ωφέλειας του χωριού.
Κατά τη διάρκεια των δρώμενων, χορεύουν οι νέοι και οι νέες του χωριού φορώντας τοπικές ενδυμασίες. Το όλο έθιμο πλαισιώνουν και μασκαρεμένοι, οι οποίοι οργανώνουν και την «απαγωγή» της Χανούμας, σατιρίζοντας έτσι το καθεστώς των Οθωμανών, που ήταν γεμάτο μηχανορραφίες για την κεντρική εξουσία. Πριν τη λήξη του εθίμου χορεύει ο Αγάς και η Χανούμα με τον ήχο των μουσικών οργάνων. Δε λείπει το χιούμορ, τα πειράγματα και οι επευφημίες από τους παρευρισκόμενους, που ξέρουν πως σε λίγο ίσως έρθει η σειρά τους να δικαστούν και να καταδικαστούν.

πηγη:Βόρειο Αιγαίο, ο Τόπος μας