Τα ήθη και έθιμα του εορτασμού των Θεοφανίων στην Ζάκυνθο από τον Διονύση Φλεμοτομο
Ένα παράξενο πρετσεσίο (λιτανεία) γίνεται, παραμονή των Φώτων, στη Ζάκυνθο. Στις 8 το βράδυ και με το τέλος του όρθρου, ο οποίος τελείται το απόγευμα, με ειδική πομπή, στην οποία προηείται η μπάντα, ο κλήρος, οι αρχές και ο λαός του νησιού μεταφέρουν τον επίσκοπό τους από τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων και του Τιμίου Προδρόμου στο Πισκοπάτο (Μητροπολιτικό Μέγαρο). Εκεί πολυμελής χορωδία του λέει τα "Φώτα" (κάλαντα) και αυτός από το μπαλκόνι απευθύνει στον κόσμο εορταστικό χαιρετισμό. Μετά όλοι ανεβαίνουν να του ευχηθούν και εκείνος τους κερνά γλυκίσματα. Αυτό είδε, πιθανόν κάποιος ξένος περιηγητής και έγραψε πως οι Ζακυνθινοί λιτανεύουν όλους τους Αγίους τους και όταν αυτοί τελειώσουν, λιτανεύουν και τον δεσπότη τους!!!
Την παραμονή των Φώτων, ακριβώς τα μεσάνυχτα, σύμφωνα με μια παλιά Ζακυνθινή παράδοση, ανοίγουν οι ουρανοί. Όποιος προλάβει και κάνει μιά ευχή, γίνεται. Υπάρχει και σχετικό κείμενο του Γρ. Ξενόπουλου, που περιγράφει την δοξασία!!
Ο Σταυρός στη Ζάκυνθο, κατά την τελετή του αγιασμού των υδάτων, την ημέρα των Φώτων, δεν πετιέται στην θάλασσα, όπως αλλού, αλλά "βαπτίζεται" από τον τοπικό επίσκοπο, τοποθετημένος επάνω σε ένα μακρύ κοντάρι. Πιστοί οι Τζαντιώτες στα έθιμά τους και τις πολλαπλές ιδιαιτερότητες του νησιού τους, δεν δέχονται εύκολα αλλαγές. Έτσι όταν κάποια φορά ο πρώτος μη Επτανήσιος δεσπότης, ο Χρυσόστομος Δημητρίου, θέλησε να αλλάξει το έθιμο και μη ακούγοντας (σαν δεσπότης) κανάναν πέταξε το Σταυρό στη θάλασσα με κορδελάκι, όλοι οι Ζακυνθινοί του φώναζαν κοροϊδευτικά: "Τσιμπάει, δεσπότη; Τσιμπάει;". Μια και η εικόνα τους θύμιζε ψάρεμα. Από τότε το έθιμο επανήλθε και η ιδιαιτερότητα συνεχίζεται.
Παλιά συνήθεια της Ζακύνθου για την γιορτή του Φωτώνε, όπως λένε στο Τζάντε τα Φώτα,είναι να στολίζονται οι εικόνες στο εικονοστάσι του σπιτιού με νερατζόφυλλα. Στην κεντρική εικόνα βάζουν και ένα νεράντζι, το οποίο μένει εκεί μέχρι το πρωί της Καθαρής Δευτέρας. Τότε το βγάζουν και πίνουν τον χυμό του, για τον πονόλαιμο. Με νεραντζόφυλλα και νεράντζια στολίζονται και οι εκκλησίες. Επίσης χαρακτηριστικό φυτό της γιορτής είναι οι "σπάθες". Αυτές είναι απαραίτητες για την διακόσμηση των ναών.
Στην γιορτή των Φώτων, οι Ζακυνθινοί, που πηγαίνουν στην εκκλησία για τον μεγάλο αγιασμό, παίρνουν κοντά τους μια "τσούφα" (δεσμη) πορτοκάλια, τα οποία βουτούν στο αγιασμένο νερό, για να ευλογηθούν. Πολλοί τα βουτούν και στην θάλασσα, μετά την Βάπτιση. Επίσης εκεί βουτούν και ένα μαντήλι, δεμένο σε κλωστή, με το οποίο πλένουν τα μάτια τους, για να μην πάθουν κάποια ασθένεια. Αυτά είναι το φρούτο του μεσημεριανού τους φαγητού, το οποίο και πάλι είναι το κλασσικό αυγολέμονο!
Ένα παράξενο πρετσεσίο (λιτανεία) γίνεται, παραμονή των Φώτων, στη Ζάκυνθο. Στις 8 το βράδυ και με το τέλος του όρθρου, ο οποίος τελείται το απόγευμα, με ειδική πομπή, στην οποία προηείται η μπάντα, ο κλήρος, οι αρχές και ο λαός του νησιού μεταφέρουν τον επίσκοπό τους από τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων και του Τιμίου Προδρόμου στο Πισκοπάτο (Μητροπολιτικό Μέγαρο). Εκεί πολυμελής χορωδία του λέει τα "Φώτα" (κάλαντα) και αυτός από το μπαλκόνι απευθύνει στον κόσμο εορταστικό χαιρετισμό. Μετά όλοι ανεβαίνουν να του ευχηθούν και εκείνος τους κερνά γλυκίσματα. Αυτό είδε, πιθανόν κάποιος ξένος περιηγητής και έγραψε πως οι Ζακυνθινοί λιτανεύουν όλους τους Αγίους τους και όταν αυτοί τελειώσουν, λιτανεύουν και τον δεσπότη τους!!!
Την παραμονή των Φώτων, ακριβώς τα μεσάνυχτα, σύμφωνα με μια παλιά Ζακυνθινή παράδοση, ανοίγουν οι ουρανοί. Όποιος προλάβει και κάνει μιά ευχή, γίνεται. Υπάρχει και σχετικό κείμενο του Γρ. Ξενόπουλου, που περιγράφει την δοξασία!!
Ο Σταυρός στη Ζάκυνθο, κατά την τελετή του αγιασμού των υδάτων, την ημέρα των Φώτων, δεν πετιέται στην θάλασσα, όπως αλλού, αλλά "βαπτίζεται" από τον τοπικό επίσκοπο, τοποθετημένος επάνω σε ένα μακρύ κοντάρι. Πιστοί οι Τζαντιώτες στα έθιμά τους και τις πολλαπλές ιδιαιτερότητες του νησιού τους, δεν δέχονται εύκολα αλλαγές. Έτσι όταν κάποια φορά ο πρώτος μη Επτανήσιος δεσπότης, ο Χρυσόστομος Δημητρίου, θέλησε να αλλάξει το έθιμο και μη ακούγοντας (σαν δεσπότης) κανάναν πέταξε το Σταυρό στη θάλασσα με κορδελάκι, όλοι οι Ζακυνθινοί του φώναζαν κοροϊδευτικά: "Τσιμπάει, δεσπότη; Τσιμπάει;". Μια και η εικόνα τους θύμιζε ψάρεμα. Από τότε το έθιμο επανήλθε και η ιδιαιτερότητα συνεχίζεται.
 |
| Ζάκυνθος. Η Βάπτιση του Σταυρού! |
Παλιά συνήθεια της Ζακύνθου για την γιορτή του Φωτώνε, όπως λένε στο Τζάντε τα Φώτα,είναι να στολίζονται οι εικόνες στο εικονοστάσι του σπιτιού με νερατζόφυλλα. Στην κεντρική εικόνα βάζουν και ένα νεράντζι, το οποίο μένει εκεί μέχρι το πρωί της Καθαρής Δευτέρας. Τότε το βγάζουν και πίνουν τον χυμό του, για τον πονόλαιμο. Με νεραντζόφυλλα και νεράντζια στολίζονται και οι εκκλησίες. Επίσης χαρακτηριστικό φυτό της γιορτής είναι οι "σπάθες". Αυτές είναι απαραίτητες για την διακόσμηση των ναών.
Στην γιορτή των Φώτων, οι Ζακυνθινοί, που πηγαίνουν στην εκκλησία για τον μεγάλο αγιασμό, παίρνουν κοντά τους μια "τσούφα" (δεσμη) πορτοκάλια, τα οποία βουτούν στο αγιασμένο νερό, για να ευλογηθούν. Πολλοί τα βουτούν και στην θάλασσα, μετά την Βάπτιση. Επίσης εκεί βουτούν και ένα μαντήλι, δεμένο σε κλωστή, με το οποίο πλένουν τα μάτια τους, για να μην πάθουν κάποια ασθένεια. Αυτά είναι το φρούτο του μεσημεριανού τους φαγητού, το οποίο και πάλι είναι το κλασσικό αυγολέμονο!
Ο Διονύσης Φλεμοτομος με τις αναρτήσεις του στο facebook υπενθυμίζει τα ήθη , έθιμα και παραδόσεις της Ζακύνθου μας και μάλιστα πολυ παραστατικά και τεκμηριωμένα..
Από εκεί μάζεψα με την άδεια του, τις παραδοσεις και τον τρόπο εορτασμού των Θεοφανίων (ΦΩΤΑ) στην Ζάκυνθο, και οι φώτο δικές του ειναι! Τον ευχαριστώ πολυ!
Πηγή: Διονυσης Φλεμοτομος Από εκεί μάζεψα με την άδεια του, τις παραδοσεις και τον τρόπο εορτασμού των Θεοφανίων (ΦΩΤΑ) στην Ζάκυνθο, και οι φώτο δικές του ειναι! Τον ευχαριστώ πολυ!
Πολύ ωραία τα Ζακυνθινά έθιμα!
ΑπάντησηΔιαγραφήΧρόνια πολλά, καλή Φώτιση και καλή χρονιά!!!!
Marie-Anne χρονια πολλα, καλη χρονια... Σε ευχαριστω πολυ για το περασμα σου!
Διαγραφή