Ο Μητροπάνος τραγουδάει Μάριο Τόκα:Συνέντευξη του Φίλιππου Γράψα στο Θανάση Γιώγλου στο περιοδικό «Όασις» (τεύχος 18-Μάρτιος 2010)

Φίλιππος Γράψας

Skouliki: Μια συνέντευξη του Φίλιππου Γράψα στο Θανάση Γιώγλου στο περιοδικό «Όασις» (τεύχος 18-Μάρτιος 2010), την οποία αλίευσα απο την ιστοσελίδα του Μάριου Τόκα . Δεν χρειαζεται να σχολιάσω παραπάνω, άλλωστε οι περισσοτεροι ήδη έχετε αρχίσει να διαβάζεται την συνέντευξη αυτή, παρακάμπτοντας το σχόλιο μου αυτό.

     

Δημήτρης Μητροπάνος - Μάριος Τόκας

Ο Μητροπάνος τραγουδάει Μάριο Τόκα

Το καλοκαίρι του 1992 υπηρετούσα τη θητεία μου στο ναυτικό… Θυμάμαι λοιπόν, πως όπου βρισκόμουν τότε, άκουγα μια φωνή να τραγουδά: «Σ’ αναζητώ, σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη ξημερώματα…»
Ήταν βεβαίως ο Δημήτρης Μητροπάνος που στην πρώτη δισκογραφική συνεργασία του με το Μάριο Τόκα, ξεκινούσε μια δεύτερη καριέρα, με συνεργασίες και τραγούδια που θα αποτελούσαν σημεία αναφοράς τόσο για εκείνον, όσο και για το ελληνικό τραγούδι γενικότερα. Δεν ξέρω αν την τελευταία 20ετία υπάρχει άλλο δίδυμο συνθέτη-τραγουδιστή με τόσες επιτυχίες τέτοιου βεληνεκούς και διάρκειας. Ήταν βέβαια και μια εποχή που υπήρχαν οι προϋποθέσεις για τόσο μεγάλες επιτυχίες, ενώ η καριέρα του Μητροπάνου βρισκόταν για αρκετά χρόνια σε μια σχετική στασιμότητα. Οι μεγαλύτερες επιτυχίες του, εκείνης της εποχής ήταν οι συμμετοχές του σε δυο τραγούδια που, τουλάχιστον τότε, θα τα χαρακτήριζα «εκτός κλίματος Μητροπάνου», τα «Κλείνω κι έρχομαι» με το Νίκο Πορτοκάλογλου και «Για να σ’ εκδικηθώ» με το Λάκη Παπαδόπουλο…
Τόκας και Μητροπάνος λοιπόν, συζητούσαν το ενδεχόμενο μιας συνεργασίας αρκετά χρόνια πριν, αλλά ανήκαν σε διαφορετικές εταιρείες. Τοκαλοκαίρι του 1988 μάλιστα, είχαν βρεθεί μαζί επί σκηνής, σε μια μεγάλη συναυλία του συνθέτη στο θέατρο του Λυκαβηττού. Εκεί ο Μητροπάνος τραγούδησε κάποια από «Τα τραγούδια της παρέας», που είχε πρωτοπεί ο Μανώλης Μητσιάς το 1978. (Σχετικό απόσπασμα υπάρχει στο video που συνοδεύει το κείμενο).
Το 1992 κυκλοφορεί από τη Minos-Emi η «Η εθνική μας μοναξιά» σημειώνοντας πωλήσεις άνω των 160.000 δίσκων. Ο δίσκος γίνεται χρυσός και πλατινένιος… Χρόνια αργότερα ο Τόκας δηλώνει σε συνέντευξή του πως το «Σ’αναζητώ στη Σαλονίκη», ένα τραγούδι του οποίου οι στίχοι είχαν γραφτεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, προτάθηκε αρχικά στηΧάρις Αλεξίου, η οποία αρνήθηκε να το πει. Αυτό το επιβεβαίωσε και η τραγουδίστρια σε συνέντευξή της, ενώ συζητώντας με το στιχουργό του τραγουδιού Φίλιππο Γράψα, πριν από 2 χρόνια περίπου, μου είπε σχετικά:
Ωστόσο η καθιέρωση για εσάς έρχεται το 1992 με τα τραγούδια του Μάριου Τόκα με το Δημήτρη Μητροπάνο και βέβαια με το «Σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη» ξημερώματα….
Το 1992 συναντήθηκα με την μεγάλη μου τύχη που λεγόταν Μάριος Τόκας. Στον Μάριο βέβαια οφείλω το σημαντικότερο κεφάλαιο της καριέρας μου. Όπως του οφείλει πολλά και το ελληνικό τραγούδι.
Η συνεργασία σας μαζί του ήταν σχεδόν αποκλειστική. Μου θυμίζει, τηρουμένων των αναλογιών πάντα, τη συνεργασία του Λοΐζου με το Λευτέρη Παπαδόπουλο την δεκαετία 1965-1975.
Με τον Μάριο είχαμε φοβερή χημεία. Ήξερα τι στίχο θέλει, ήξερε τι θα του γράψω. Δε θυμάμαι ποτέ να μου απέρριψε στίχο. Ποτέ. Τις μέρες που ήταν στο νοσοκομείο, λίγο πριν το τέλος, όταν κάποια στιγμή είχε πέσει ο πυρετός, πιστεύοντας ότι το ξεπέρασε, μου ζήτησε στίχους. «Για να ξαναγράψουμε ιστορία» μου είπε. Αλλά ο πυρετός επανήλθε δριμύτερος.
Αληθεύει πως τα τραγούδια του δίσκου «Η Εθνική Μας Μοναξιά», μεταξύ των οποίων και το «Σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη», υπήρχε η σκέψη να τα τραγουδήσει η Χάρις Αλεξίου;
Όταν γράφτηκε αυτό το ζεϊμπέκικο, φαινόταν ότι ήταν ένα τραγούδι σημαντικό. Εκείνη την εποχή, ο Μάριος συζητούσε συνεργασία με την Χαρούλα. Μέσα στα τραγούδια που της πήγε ήταν και το «Σ’ αναζητώ» που απ’ ότι μου είπε της άρεσε πολύ. Κάπου το πράγμα σκάλωσε όμως κι η συνεργασία δεν έγινε. Μετά από αυτό , αποφασίσαμε να το δώσουμε στον Μητροπάνο και είχαμε αυτό το εξαιρετικό αποτέλεσμα. Ούτως ή άλλως πολλοί λέγαν ότι ήταν περισσότερο «αντρικό» τραγούδι. Εγώ βέβαια έχασα την ευκαιρία να ακούσω τραγούδι μου από τη σπουδαία φωνή της.
Και ουσιαστικά μ αυτό, καθώς και δυο χρόνια μετά με τα «Λαδάδικα», δημιουργία κι αυτή δική σας και του Τόκα, χτίστηκε η δεύτερη καριέρα του Μητροπάνου και αυτό δεν είναι μόνο δική μου γνώμη…
Ο Μητροπάνος έχει μοναδική λαϊκή φωνή. Δεν πιστεύω ότι δε θα ’βρισκε τραγούδια να συνεχίσει την καριέρα του. Δε μπορώ να πω κάτι τέτοιο. (1)
Λες και ήταν γραφτό λοιπόν, με την άρνηση της Χαρούλας να ξεκινήσει μια νέα καριέρα για τον Μητροπάνο, με την «Εθνική μας μοναξιά» και δέκα τραγούδια:
1) Θάλασσες (στίχοι: Σαράντης Αλιβιζάτος)
2) Σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη (Φίλιππος Γράψας)
3) Πώς μου μιλάς (Φίλιππος Γράψας)
4) Μια στάση εδώ (Φίλιππος Γράψας)
5) Πάλι σε θυμήθηκα (Γιάννης Πάριος)
6) Η εθνική μας μοναξιά (Φίλιππος Γράψας)
7) Κράτα καρδιά μου ενός λεπτού σιγή (Κώστας Φασουλάς)
8) Θα κουραστείς να παίζεις θέατρο (Άννα Αργυρού)
9) Ένα παράπονο (Σαράντης Αλιβιζάτος)
10) Κοιμήσου (Άννα Αργυρού)
    

Η ενορχήστρωση είναι του Νίκου Κούρου, η παραγωγή του Ηλία Μπενέτου και η ηχογράφηση έγινε στο studio Polysound από τον Γαβριήλ Παντζή. Δεύτερες φωνές έκαναν ο Γιάννης Πάριος η Σάντυ Λάμπρου και ο Δημήτρης Μαργετάκης.
Εκτός από τη «Σαλονίκη» ο δίσκος έβγαλε στη συνέχεια κι άλλες επιτυχίες, όπως τις «Θάλασσες» που είχε πρωτοτραγουδήσει η Κωνσταντίνα το 1987, το ζεϊμπέκικο «Μια στάση εδώ» αλλά και το ομώνυμο τραγούδι. Ωραίο ζεϊμπέκικο που δεν ακούστηκε ιδιαίτερα είναι και το «Κράτα καρδιά μου ενός λεπτού σιγή».
Σε «Δίδυμα φεγγάρια» συναντώνται το 1993 ο Μητροπάνος με την Αλέκα Κανελλίδου, με το τραγούδι του Μάριου Τόκα σε στίχους Κώστα Φασουλά, από τον ομότιτλο δίσκο της Κανελλίδου (που μοιράζονται συνθετικά ο Τόκας με το Λαυρέντη Μαχαιρίτσα), να γίνεται πολύ μεγάλη επιτυχία.
Ο πληρέστερος, κατά τη γνώμη μου, δίσκος της συνεργασίας τους κυκλοφορεί το Δεκέμβρη του 1994. Τόκας και Μητροπάνος, κάνουν μια βόλτα μέχρι τα «Λαδάδικα» και με τα λόγια του Φίλιππου Γράψα και το δίσκο «Παρέα μ’έναν ήλιο» σημειώνουν περίπου 100.000 πωλήσεις… Και ήταν αυτή μια από τις λίγες περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια, στις οποίες, όταν ένας συνθέτης και ένας τραγουδιστής ξανασυνεργάστηκαν, μετά από μια τεράστια επιτυχία, η δεύτερη συνεργασία τους κατάφερε να αγγίξει τα επίπεδα της πρώτης εμπορικά, αλλά κυρίως καλλιτεχνικά. Και ο δίσκος αυτός «έσκισε»… Συμμετείχαν τραγουδώντας ο Κώστας Χατζηχριστοδούλου και παίζοντας μπουζούκι (στα τραγούδια με αστερίσκο) ο Χρήστος Νικολόπουλος.
1) Τον Αύγουστο που μου χρωστάς
2) Πάντα επιστρέφεις
3) Το ζεϊμπέκικο του αρχάγγελου
4) Αντίο
5) Άσωτος *
6) Αγάπη μου Άξιον εστί *
7) Εδώ*
8) Τα Λαδάδικα *
9) Φως
10) Παρέα μ’ έναν ήλιο *
11) Έλα πάλι απ’ την αρχή *
12) Τριανταφυλλιά (Στίχοι Βάσου Βενιζέλου)
(Συμμετέχει ο Κώστας Χατζηχριστοδούλου)
Η ενορχήστρωση έγινε από το Νίκο Κούρο, η παραγωγή από τον Ηλία Μπενέτο και η ηχογράφηση στο studio Polysound από το Γιάννη Σμυρναίο. Φωνητικά έκαναν η Μαρία Αλεξίου, ο Κώστας Χατζηχριστοδούλου και η Δένα (Δέσποινα) Ολυμπίου.
Όπως σημειώνει ο Μάριος Τόκας στο ένθετο:
«Η δουλειά αυτή μοιάζει σαν κόντρα στο στίχο του ποιητή Φίλιππου Γράψα που λέει: «Τα φώτα γύρω από τις μνήμες χαμηλώσανε». Είναι- ή θέλει να είναι – δουλειά ερωτικής, κοινωνικής και μουσικής μνήμης. Μητροπάνε, μια ζωή αγωνίζομαι να τα βγάλω πέρα με την πρωτόγονη αλήθεια της φωνής σου. Σ’ ευχαριστώ… Φίλιππε Γράψα, κάθε φορά που μελοποιώ στίχους σου, νιώθω να ’μαι ο μοιραίος τερματοφύλακας τη στιγμή του πέναλτυ. Σ’ ευχαριστώ… Ηλία Μπενέτο, εσύ γκρινιάζεις ακόμα. Άσε ρε γάβρε και κάτι να μην το ψάξεις. Στο βάθος όμως όλοι έτσι θέλουμε τον παραγωγό. Δημιουργό τον θέλουμε. Σ’ ευχαριστώ… Νίκο Κούρο, εισπράττω συνέχεια τις ευαισθησίες σου. Σ’ ευχαριστώ… Γιάννη Σμυρναίε, μαζί κάναμε όλες σχεδόν τις επιτυχίες μου. Με ήχο πλήρη- «ήχο παχύ»- όπως λέω εγώ. Σ’ ευχαριστώ… Χρήστο Νικολόπουλε, νιώθω ξεχωριστή τιμή που κάποια απ ’τα τραγούδια έχουν κάτι απ’ τη δύναμή σου… Φίλοι μουσικοί, συνδημιουργοί σ’ αυτή την προσπάθεια. Σας ευχαριστώ… Βάσο Βενιζέλο, Κώστα Χατζηχριστοδούλου σας ευχαριστώ… Όσο για μένα μετά απ’ όλα αυτά νιώθω να βρίσκομαι στο μάτι του κυκλώνα. Δεν πειράζει. Αίμα, ψυχή… Κι όποιον πάρει το Άγιο Ακροατήριο».
Και ο Φίλιππος Γράψας που λέει για το «Φως»:
«Το τραγούδι “Φως” γράφτηκε για την Κύπρο. Είναι το ελάχιστο που θα μπορούσα να Της αφιερώσω. Γιατί αν δεν ήταν τραγούδι θα ήταν λυγμός, που χρόνια αγριεύει μέσα μου. Μα τον αρνούμαι. Γιατί εγώ ελπίζω».
Εκτός από τα «Λαδάδικα», ο δίσκος περιέχει πολύ δυνατά, στιβαρά ζεϊμπέκικα, όπως το ομώνυμο τραγούδι, ο «Άσωτος», το «Ζεϊμπέκικο του αρχάγγελου», αλλά και μπαλάντες όπως «Τον Αύγουστο που μου χρωστάς», το οποίο οι δημιουργοί του αφιερώνουν στη μνήμη του φίλου τους, ξεχωριστού τραγουδιστή, Διονύση Θεοδόση. Δυο τραγούδια το «Αγάπη μου, άξιον εστί» και η «Τριανταφυλλιά» έχουν την ίδια μουσική αλλά διαφορετικούς στίχους. Ιδιαίτερο τραγούδι και το «Εδώ» που συνδέει την προσφυγιά με το σήμερα…
Πέντε χρόνια μετά, το Νοέμβρη του 1999, κυκλοφορεί το «Εντελβάις», η τρίτη δουλειά Τόκα και Μητροπάνου, αυτή τη φορά σε στίχους Άλκη Αλκαίου. Λίγο πριν μάλιστα είχε δημοσιευθεί η αναγγελία ενός δίσκου των Τόκα-Αλκαίου με τραγουδιστή τον Γιώργο Νταλάρα. Για άγνωστους λόγους η συνεργασία αυτή ναυάγησε και κάποια από εκείνα τα τραγούδια τελικά τα είπε ο Μητροπάνος. Ο δίσκος αυτός αν και είχε μέσα αξιόλογα τραγούδια, δεν μπόρεσε να αγγίξει τα επίπεδα των δύο προηγούμενων, τόσο καλλιτεχνικά όσο και εμπορικά. Παρόλα αυτά έγινε χρυσός με πωλήσεις27.000 αντιτύπων.
1) Ανεπίδοτο (β’ φωνή Μαρία Αλεξίου)
2) Σαββατόβραδο (β’ φωνή Μαρία Αλεξίου)
3) Εντελβάις
4) Κιφ (β’ φωνή Λαυρέντης Μαχαιρίτσας)
5) Μ’ ένα τσιγάρο σέρτικο (β’ φωνή Λαυρέντης Μαχαιρίτσας)
6) Ουμ Χαράμ (649 μ.Χ-Το τραγούδι των Βεδουίνων)
7) Δρομολόγιο
8) Είδα
9) Σαν κατάδικος δραπέτης (β’ φωνή Λαυρέντης Μαχαιρίτσας)
10) Άνοιξη (β ‘φωνή Σταύρος Σακκάτος)
11) Αμανές
12) Πυρετός
13) Θρίλερ
14) Με το φιλί του μελτεμιού (β’ φωνή Μαρία Αλεξίου)
Η ενορχήστρωση είναι του Γιώργου Παγιάτη και η διεύθυνση παραγωγής του Ηλία Μπενέτου. Η ηχογράφηση έγινε στα Studios Polysound και Sierra από τον Βαγγέλη Λάππα.
Ο Μάριος Τόκας σημειώνει στο ένθετο:
«Με τον Άλκη Αλκαίο κάναμε την πρώτη μας συνάντηση τον Δεκέμβριο του 1996.Για μένα ήταν μια ευτυχισμένη , μια ευλογημένη στιγμή. Οι στίχοι του νιώθω κάθε στιγμή να με βάζουν σε πρωτόγνωρους μουσικούς δρόμους, να μ’ ανοίγουν την ψυχή και να τη στέλνουν ψηλά, πολύ ψηλά. Σ ‘αυτήν την περίεργη εποχή μ’ έκανε να είμαι ακόμα πιο σίγουρος, πως δεν παίχτηκε η παρτίδα μας ακόμα, έστω κι αν τα πανό μας είναι μοναχικά. Ο Δημήτρης Μητροπάνος δίνοντας στα τραγούδια μας τη φωνή της ψυχής του μας έκανε να νιώσουμε πως όλα πήγαν όπως τα ονειρευτήκαμε. Ο παραγωγός μας , Ηλίας Μπενέτος, έδωσε και πάλι τη δική του σφραγίδα, συνδημιουργός στην όλη μας προσπάθεια. Ο Γιώργος Παγιάτης λιτά και ψυχωμένα έντυσε ορχηστρικά τα τραγούδια μας .Οι μουσικοί τα απέδωσαν περίφημα. Ο Λαυρέντης , η Μαρία και Σταύρος με τις φωνές τους τα ομόρφυναν. Ευχαριστώ θερμά όλους».
Όμορφα ζεϊμπέκικα, όπως το «Σαββατόβραδο», το «Κιφ» ή το «Μ’ ένα τσιγάρο σέρτικο» που αφιερώνεται στο Μίκη Θεοδωράκη , κάποια αργά τσιφτετέλια αλλά και μελωδικές μπαλάντες συνθέτουν το παζλ αυτού του δίσκου. Το «Κιφ» και το «Σαββατόβραδο» ακούστηκαν κάπως εκείνη την εποχή, ενώ υπάρχουν αρκετές στιγμές ακόμα που θα άξιζαν ίσως μεγαλύτερης προβολής.
Ο Άλκης Αλκαίος σημειώνει τα εξής:
« “Φτάνεις στην πίστα κι είσαι μόνος. Φαινομενικά, γιατί βρίσκεται εκεί ο Θεός. Δεν ξέρεις από που έρχεται. Ίσως τον έφερες εσύ μαζί σου στην πίστα, ίσως τον ανασταίνει η μοναξιά….Να χορεύεις με τα μάτια κλειστά…”
Ζενέ
Και η ζωή συνεχίζεται…Απρόβλεπτη, αμείλικτη και γλυκειά…
Όπως πάντα…
Καλούς ανέμους στη νέα χιλιετία, συνταξιδιώτες!
-Μάριε προσυπογράφω τα λόγια ενός φίλου για σένα:
“Αυτός ο άνθρωπος έρχεται από πολύ μακριά, θα πρέπει να έχει αρχαία ρίζα”. Ευτυχής που σε συνάντησα. Από κάθε άποψη…
-Δημήτρη, το πεπρωμένο φυγείν…Σου εμπιστεύομαι τα λόγια μου με κλειστά μάτια…
-Ηλία , ακόμη και οι κόντρες μαζί σου είναι δημιουργικές.
Δεν παίζεσαι με τίποτα…
-Θερμές ευχαριστίες στον Γιώργο και σε όλους τους μουσικούς.
Επίσης ευχαριστίες στον Λαυρέντη, την Μαρία και τον Σταύρο για τις εξαιρετικές διφωνίες.
-Το “Τσιγάρο σέρτικο” αφιερώνεται εξαιρετικά στον Μίκη Θεοδωράκη, που μ’ εκείνο το άρθρο του στην “Ελευθεροτυπία” (5 Μάη 98) μου μαύρισε την ψυχή και μου χάρισε ένα τραγούδι!…
-Η “Άνοιξη” στην Κατερίνα Ηλ.Γεράκη
-Το “Κιφ” στον φίλο Σταύρο Δούμα και στην παλιοπαρέα της Αθήνας
-Η “Ουμ Χαράμ” στη Θάλεια και στην παλιοπαρέα της Πάργας».

Και ο Δημήτρης Μητροπάνος σε ένα από τα λιγοστά σημειώματά του στους δίσκους:
«Είναι πολύ γοητευτικό δύο άνθρωποι που με δένει αγαπημένο μουσικό παρελθόν μαζί τους , ανθρώπινη και καλλιτεχνική εκτίμηση, να “βρίσκονται” πρώτη φορά μαζί , να ενώνουν μουσική με στίχο και να με καλούν να “βάλω” τη φωνή μου στα τραγούδια τους.
Σ’ αυτή τη δουλειά του Μάριου Τόκα και του Άλκη Αλκαίου κάποια τραγούδια “ήρθαν” να με συναντήσουν, κάποια “γεννήθηκαν” στην πορεία , και ολοκληρωμένο το αποτέλεσμα περιλαμβάνεται σ’ αυτό το cd. Εγώ, ή καλύτερα εμείς το αγαπήσαμε, ελπίζω και πιστεύω το ίδιο κι εσείς».
Υπάρχει όμως και μια τέταρτη σημαντική δουλειά με τραγούδια του Τόκα και συμμετοχή του Μητροπάνου. Ένας δίσκος που πέρασε, σχεδόν, απαρατήρητος. Αν θυμάμαι καλά είχε αντιμετωπίσει και κάποια διαδικαστικά προβλήματα, με δικαιώματα, εταιρείες κλπ, αποσύρθηκε και ξαναβγήκε. Πρόκειται για έναν κύκλο τραγουδιών αφιερωμένων στην Κύπρο, που κυκλοφόρησε από τη Minos-Emi το Δεκέμβρη του 2001, με τίτλο «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα», με μελοποιημένα ποιήματα του Κύπριου ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη. Εκτός του Μητροπάνου, συμμετέχουν οι Μανώλης Μητσιάς, Γλυκερία, Μαρία Αλεξίου, Κώστας Χατζηχριστοδούλου, ένα τραγούδι ερμηνεύει ο Μάριος Τόκας ενώ ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης απαγγέλει κάποια ποιήματά του. Εδώ ακούμε και τη μοναδική, αν θυμάμαι καλά, δισκογραφική συνεργασία Μητροπάνου και Μητσιά.
   
1) Κορούλλα μου – Μάριος Τόκας
2) Χαίρετε, Αμμόχωστος – Μανώλης Μητσιάς, Δημήτρης Μητροπάνος
3) «Η αρχή ενός ειδυλλίου» – Απαγγελία: Κυριάκος Χαραλαμπίδης
4) Ολάκερη πόλη – Δημήτρης Μητροπάνος
5) Μη μου πικραίνεσαι – Γλυκερία
6) «Αρχή Ινδίκτου» – Απαγγελία: Κυριάκος Χαραλαμπίδης
7) Ήθελα να ‘μουνα – Μανώλης Μητσιάς
8) Μια πόλη σου ζητάμε – Μαρία Αλεξίου
9) Αυτό μου θύμισε τη μια μηλιά – Κώστας Χατζηχριστοδούλου
10) «Παιδί με μια φωτογραφία” – Δημήτρης Μητροπάνος, απαγγελία: Κυριάκος Χαραλαμπίδης
11) Δέσαν την πόλη – Γλυκερία
12) “Το μίζαρον” – Απαγγελία: Κυριάκος Χαραλαμπίδης
13) Το μίζαρον – Κώστας Χατζηχριστοδούλου
14) Μισή πόλη στη Λάρνακα – Μαρία Αλεξίου, Κώστας Χατζηχριστοδούλου
15) Αν ο λαός μας δεν μπορεί / Χαίρετε Αμμόχωστος – Μανώλης Μητσιάς, Δημήτρης Μητροπάνος
Η ενορχήστρωση και διεύθυνση της ορχήστρας ήταν αυτή τη φορά του μόνιμου συνεργάτη του Τόκα Γιώργου Παγιάτη. Η επιμέλεια παραγωγής του συνθέτη, ενώ η ηχογράφηση έγινε στο στούντιο Sierra. Φωνητικά έκαναν ο Κώστας Χατζηχριστοδούλου, η Μαρία Αλεξίου και ο Κώστας Σκανδάλης, ενώ συμμετείχαν και μέλη της χορωδίας «Φίλοι μοντέρνας μουσικής» υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Παπαδημητρίου.
Φαίνεται καθαρά από την καλλιτεχνική ομάδα που συμμετέχει στο δίσκο (τραγουδιστές, χορωδία, ορχήστρες με λαϊκά αλλά και κλασικά όργανα, όπως βιολιά, βιόλες κλπ) πως πρόκειται για μια μεγαλόπνοη παραγωγή αλλά συνάμα αντιεμπορική… Κι έχει αποδειχθεί τελικά, πως αυτές οι «ειδικές» δουλειές τις περισσότερες φορές δεν περνάνε εύκολα στο πλατύ κοινό. Πολύ περισσότερο όταν η εταιρεία που τις εκδίδει, μετά την έκδοσή τους, στον τομέα της προώθησης «σφυρίζει» αδιάφορα…
Κι όμως… Και μόνη η σύμπραξη τόσων ονομάτων είναι μεγάλο δέλεαρ για την ακρόαση του δίσκου. Οι «ακριβές» μελωδίες του Τόκα, δένουν απόλυτα με τη δραματική ποίηση του Χαραλαμπίδη, για τον οποίον ο συνθέτης σημειώνει:
«Το να διαβάζεις μουσικά τον Κυριάκο Χαραλαμπίδη είναι δύσκολη υπόθεση. Κι όμως, νιώθω πως αυτή η προσπάθεια , μου χάρισε κάποιες απ’ τις πιο ευτυχισμένες στιγμές στη μουσική μου πορεία. Κυριάκο , ευχαριστώ για την ποίησή σου».
Όσον αφορά τις ζωντανές δισκογραφημένες εκτελέσεις των τραγουδιών, στον τριπλό δίσκο με τη ζωντανή ηχογράφηση των παραστάσεων του Δημήτρη Μητροπάνου στο «Ζοom» το 1996, συμπεριλαμβάνονται τα «Λαδάδικα», «Το ζεϊμπέκικο του αρχάγγελου», «Σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη», «Θάλασσες», «Μια στάση εδώ» και ο «Άσωτος». Στο cd «Υπάρχει και το ζεϊμπέκικο», τη ζωντανή ηχογράφηση των παραστάσεων του Μητροπάνου με το Θέμη Αδαμαντίδη και το Δημήτρη Μπάση στην «Ακτή Πειραιώς» το 2005, ακούγονται τα «Λαδάδικα» και το «Σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη». Τέλος, στην κασετίνα «Καλοκαίρια και χειμώνες» με τα 3 cd με τις ζωντανές ηχογραφήσεις του τραγουδιστή, που κυκλοφόρησε το 2006, υπάρχει μια ανέκδοτη ηχογράφηση του «Κιφ» με τη συμμετοχή του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, από τη συνεργασία τους στο «Μusic Box» το 2000.
Λίγο πριν φύγει από τη ζωή, ο Δημήτρης Μητροπάνος είχε ηχογραφήσει τρία ανέκδοτα τραγούδια του Τόκα, σε ένα δίσκο με ανέκδοτες δημιουργίες του συνθέτη. Στο δίσκο αυτό, του οποίου η έκδοση προσδιορίζεται για τις αρχές του καλοκαιριού, συμμετέχουν κι άλλοι σημαντικοί καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων ο Πασχάλης Τερζής.
Υπογράφει: Θανάσης Γιώγλου (08/06/2012)
Πηγή:
1)Συνέντευξη του Φίλιππου Γράψα στο Θανάση Γιώγλου στο περιοδικό «Όασις» (τεύχος 18-Μάρτιος 2010)
-Τα στοιχεία για τις πωλήσεις των δίσκων προέρχονται από τον «Οδηγό Ελληνικής δισκογραφίας» του Πέτρου Δραγουμάνου.

Πηγή: ogdoo.gr